Begin met het einde voor ogen

Bij sommige organisaties begint het maken van jaarplannen al in september. Soms eindeloze series van sessies leiden tot ronkende teksten en uiteindelijk een begroting die vervolgens het leidend voorwerp in alles lijkt te zijn. En er is helemaal niets mis met goede analyses en plannen. Maar, vaak lijkt het alsof de organisatie zichzelf elk jaar weer op een willekeurige plek op de kaart aantreft en zich volledig opnieuw moet oriënteren op de weg vooruit. En, ja, verandering is een constante, maar lang niet zo heftig als de jaarplanprocessen soms doen vermoeden.

De belangrijkste oorzaak van het jaarlijkse zoekcircus is dat organisaties eigenlijk geen écht beeld hebben van waar zij naartoe onderweg zijn. De bestemming. Vraag in een willekeurige organisatie even aan een dwarsdoorsnede van het personeel en het zijn altijd dezelfde thema’s die opdoemen. Er is geen duidelijkheid over visie en missie, het leiderschap maakt geen keuzes en de communicatie schiet tekort. Stomende townhallsessies, wekelijkse videoboodschappen van de CEO en een stroom aan interne nieuwsbrieven ten spijt … het helpt meestal niets. Meestal. Want er zijn uitzonderingen.

Sinds 2015 zien we de opkomst van de zogenoemde impactorganisatie. Dat zijn organisaties die van het oplossen van een (groot) maatschappelijk vraagstuk hun missie hebben gemaakt. Inclusief een goed en gezond businessmodel om aan die missie te werken (en niet op een wolk van idealen uiteindelijk gewoon failliet te gaan). Opvallend is dat deze impactbedrijven een (onstuimige) groei laten zien waar eigenlijk elke ondernemer van droomt. En de sleutel van deze uitzonderingen zit in “het einde voor ogen”.

Analyse van organisaties die het sinds 2015 heel goed doen en die de aandacht van Nederland hebben, laat zien dat zij een inspirerend, maar ook bijna bizar concreet beeld hebben van de toekomst die zij willen bouwen. En dat is dan geen toekomst voor henzelf, maar voor ons allemaal! En ze gebruiken er woorden en instrumenten voor die we allemaal kennen, zoals visie, missie en strategie.

Van DSM tot Dille & Kamille, van Tesla tot Tony’s Chocolonely en Triodos, van Madaga Kindervoeding tot Partou Kinderopvang …. het zijn organisaties die het einde ongelooflijk scherp voor ogen hebben. Een wereld waarin iedereen kan genieten van chocolade, zonder slavernij. Een wereld waarin iedereen kan reizen, zonder een prijs voor de planeet. Een wereld waarin alle kinderen echt leren eten omdat het een fundament voor een gezonde toekomst is. Gepresenteerd onder de noemer ‘purpose’ of ‘missie’ weten deze organisaties én iedereen die er werkt waar de weg naartoe gaat. De uitkomst staat vast.

Die heldere scherpte in de missie, geeft ruimte voor creativiteit in de weg ernaartoe. En dat vertaalt zich onder andere naar de plannenmakelarij. Natuurlijk hoort een scherpe analyse en een heldere afweging in stappen en middelen ook voor deze organisaties erbij. Maar het is klip-en-klaar waar men naartoe onderweg is. Het is niet elk jaar een verrassing waar de organisatie is beland en hoe we het komend jaar weer zonder kleerscheuren door gaan komen. Geen plannen ‘door de tijd’, maar altijd vanuit het doel terug naar de realiteit.

Deze ken je allang: het woord ‘directie’ staat niet voor een functie met een prachtig salaris, maar voor een ‘rol van richting’. Het is aan het leiderschap om – met de organisatie – duidelijkheid te geven over de richting, over de gewenste uitkomst en de visie op de toekomst. Een toekomst die ertoe doet en die meer is dan een plan dat altijd uitmondt in een inspiratiedodende P&L. Dat doel maakt de vraag ‘wat is er komend jaar te doen’ niet makkelijker, maar wel veel logischer. En het proces om aan de plannen te werken veel leuker.

Deze column verschijnt in december 2023. Een goed moment om te reflecteren als leider, als directeur, als ondernemer en als toezichthouder of commissaris. Waar leid ik eigenlijk heen? Wat is de bestemming? Wanneer zijn we als organisatie gelukt? Als jij niet weet waar je uit wil komen, hoe kan je organisatie daar dan aan werken?