Artikel | 17 oktober 2022 | 6 minuten
We hebben te maken met veel maatschappelijke uitdagingen op hetzelfde moment. De maatschappij en overheid hebben andere verwachtingen van organisaties. De rol van toezichthouder en commissaris is aan het veranderen.
We spraken hierover met Leen Paape, hoogleraar Corporate Governance op Nyenrode en actief als toezichthouder bij diverse organisaties (onder andere voorzitter van de RvC bij Univé Dichtbij).
Leen vertelt ons dat hij altijd aan commissarissen vraagt wat de verdeling is over de drie tijdzones van de uren die ze besteden.
“Dan bedoel ik gisteren, vandaag en morgen. Het antwoord is bijna altijd dat 80% van de tijd opgaat aan vandaag en gisteren en 20% wordt besteed aan de vragen voor de toekomst. Dit blijkt ook uit onderzoek. Mijn antwoord is dat dat andersom zou moeten zijn, 80% van je tijd als commissaris zou je moeten besteden aan morgen en 20% aan de andere zaken die ook gedaan moeten worden,” aldus Leen.
Volgens Leen is de tijdsbesteding niet in de juiste balans. Dat vindt hij ook begrijpelijk. Aan gisteren kun je echter niets meer veranderen, aan vandaag eigenlijk ook al niet meer, dus als je iets wilt realiseren, gaat het over morgen. Als je, zoals de codes vragen, wilt streven naar langetermijn waardecreatie, dan is de vraag altijd “wat doen we morgen?”, deelt Leen met ons.
Leen: “Je ziet de levensduur van ondernemingen korter worden. Dat is des te meer reden om bezig te zijn met de toekomst, als je wilt voorkomen dat je op de vuilnisbelt van de geschiedenis terecht komt. Hoe ziet je business model er in de toekomst bijvoorbeeld uit?”
Innovatie is belangrijk om je toekomst veilig te stellen. Energie, oorlog, geopolitiek, rente, de wereld staat een beetje in brand. Voor een deel is het toevallig dat veel zaken samenkomen. Tegelijkertijd zijn er onderliggende trends die al langer bezig zijn, zoals duurzaamheid en ongelijkheid in de samenleving.
Leen: “De rol van de commissarissen is aan het verschuiven. Het is niet meer voldoende om oog te hebben voor lange termijn waardecreatie en innovatie. Het is belangrijk om een maatschappelijke antenne te zijn. Commissarissen zijn maatschappelijk actief, maar het vraagt extra oog voor wat maatschappelijke ontwikkelingen betekenen voor het bedrijf waar ze op toezien. Ik constateer dat de verwachtingen van de samenleving en de politiek in brede zin zo zijn dat bedrijven gevraagd worden een steen bij te dragen aan de uitdagingen die er zijn.”
“De commissaris heeft mijns inziens de plicht om de CEO waar hij op toeziet te stimuleren en motiveren om ook actief te zijn in het maatschappelijk debat en de vraag te stellen hoe zijn of haar organisatie kan bijdragen aan de oplossingen voor uitdagingen,” aldus Leen.
Als voorbeeld noemt Leen zijn rol als voorzitter RvC bij Univé Dichtbij. Univé heeft veel boeren als klanten. De gesprekken gaan onder andere over de mogelijke gevolgen van de stikstofproblematiek. Leen heeft bij Univé de vraag gesteld of men al heeft uitgereikt naar de boeren met de vraag hoe Univé ze zou kunnen helpen. Niet met het verzekeren van een stal, maar met vragen over de toekomst. Kunnen ze boeren bijvoorbeeld helpen met nadenken over andere business modellen? Dat zijn vragen die normaal een verzekeraar niet zo snel adresseert.
Leen zegt hierover: “Ik schat in dat commissarissen deze bredere vragen te weinig stellen. Ik vind dat veel commissarissen toch te veel op de winkel passen. Ze zijn ook te risicomijdend, blijkt uit onderzoek. Als je strategisch wilt meedenken en de onderneming wilt helpen met lange termijn waardecreatie, dan moet je innoveren.”
Commissarissen willen hun reputatie niet riskeren. Toch zul je ook wat meer je nek moeten uitsteken en wat meer je verantwoordelijkheid nemen, want anders vinden de nodige veranderingen wellicht niet plaats, vertelt Leen.
Leen deelt met ons zijn perspectief: “Ik begrijp waarom commissarissen risicomijdend zijn. Je wilt natuurlijk niet in de krant komen als het misgaat. Je eerste zorg is dan zorgen dat wat er goed gaat, goed blijft gaan. Maar in mijn ogen is dat niet goed genoeg. Je wordt als commissaris in de media de maat genomen. Dat risico zit er wel wat meer aan vast. Geen risico nemen is ook geen optie, dan gaat er misschien ook wat mis. Als je verantwoordelijkheid draagt, is het nauwelijks mogelijk om geen vuile handen te maken.”
Leen heeft samen met Leo van der Voort het boek Exit Fantoomtrots geschreven. Hierin pleit hij ervoor om naar een zogenaamd one-tier model te gaan. Dat betekent dat commissarissen en bestuur samen vergaderen. Als er besloten moet worden, zitten ze samen aan dezelfde tafel. Het veronderstelt voor een commissaris dat hij meer tijd gaat besteden. De huidige vergaderfrequentie van wellicht 6 tot 8 keer per jaar is dan niet meer voldoende.
Leen: “Om het goede gesprek te voeren en wat meer spanning te trekken in de discussie, is een one-tier model te prefereren boven een two-tier model. Ik denk dat dat nodig is, om meer te praten over de langere termijn uitdagingen die een bedrijf heeft en ook relevant zijn om de maatschappelijke uitdagingen te kunnen adresseren. Besturen waar ik op toezie, vinden het soms maar ingewikkeld. Dat je je met dingen bemoeit, er dicht op zit. Een collega van me zegt: soms zetten we de stoelen wat dichter bij elkaar en soms wat verder van elkaar. Ik vind dat een mooie vergelijking. Soms zet je de stoelen wat dichterbij elkaar, omdat dat even nodig is. Deze vergelijking maakt mooi duidelijk dat we niet op de stoel van de bestuurder komen te zitten, zoals soms wel eens gevreesd wordt.”
Leen vertelt dat iedereen zich bewust is van de belangrijke thema’s. Er komt bijvoorbeeld op korte termijn Europese wetgeving rondom Corporate Sustainability Reporting. Het thema duurzaamheid staat al langer op de agenda.
Leen: “Het valt mij op dat er ongelooflijk weinig inzicht en kennis is. Soms heb ik wel het idee dat sommige mensen een beetje onder een steen leven. Kijk eens wat verder dan je neus lang is. Dat betekent niet alleen met mensen praten, maar je ook ‘de tandjes’ lezen. Ik vind dat commissarissen en bestuurders zich beter kunnen verdiepen in relevante thema’s, zoals bijvoorbeeld duurzaamheid. Daar zijn dagen als de Dag van de Commissaris erg geschikt voor, om de educatiecomponent te verstevigen.”
Leen Paape is één van de sprekers tijdens de Dag van de Commissaris. Hij zal zijn visie geven over next level bedrijven en hun governance. Klik hier voor het volledige programma en om je aan te melden.
Meld u aan voor onze nieuwsbrief en blijf op de hoogte van relevante ontwikkelingen.
MijnNCD
