In gesprek | 8 juni 2023 | 7 minuten
Rik Farenhorst verzorgt het onderdeel Digitalisering in de NCD Academy leergang Governance Essentials. We spraken met hem over de invloed van digitalisering op organisaties. Hoe ga je als bestuurder en toezichthouder effectief om met technologische ontwikkelingen en digitale transformatie? Hoe anticipeer je op mogelijke risico’s en zet je digitalisering in als kans voor jouw organisatie?
Rik is sinds kort CEO van de DevOps Agile Skills Association (DASA). Hij heeft promotieonderzoek gedaan aan de VU, op het gebied van software engineering, kennismanagement en software architectuur. Rik was CIO bij Transavia. De rode draad van Rik’s carrière is het snijvlak van IT en organisatieontwikkeling.
Rik: “Hoe krijg je ‘techneuten’ op 1 lijn met het management en de rest van de organisatie?”
Eén van Rik’s doelstellingen is organisaties helpen ‘high performance organisaties’ te worden op digitaal vlak. Slim investeren in automatisering en kiezen voor de juiste agile werkwijze spelen hierbij een belangrijke rol. Daarnaast is er een grote rol weggelegd voor leiderschap en talentontwikkeling.
“Het platter maken van organisaties en wendbaarder maken van het geheel betekent vaak ook dat je een heel andere bedrijfscultuur moet inrichten,” aldus Rik.
Rik: “80% van de transformatie die ik bij Transavia geleid heb was een organisatietransformatie. Hoe geef je de teams meer autonomie, hoe maak je die multidisciplinair? De succesfactoren waren cultuur, leiderschap, ontwikkeling, niet zozeer de technologie.”
Volgens Rik moeten we de kennis en kunde rondom digitalisering in de gemiddelde boardroom niet overschatten.
Rik: “Ik denk dat je als raad van bestuur of raad van toezicht meer moet doen met digitalisering om de vruchten ervan te plukken. Je kunt er enerzijds profijt van hebben en anderzijds zijn er risico’s. Je zou de boot kunnen missen als organisatie als je niet oppast.”
Afhankelijk van het type organisatie en de bedrijfsvoering is de disruptie die IT met zich meebrengt mogelijk verschillend. Denk aan Airbnb, Uber en Spotify die hele sectoren getransformeerd hebben. Hoe ga je slim gebruik maken van technologische ontwikkelingen of slimme samenwerkingen starten, voordat je klanten of marktaandeel verliest? Je wordt tegenwoordig gedwongen als organisatie om ‘ahead of change’ te zijn.
Rik pleit voor meer kwetsbaarheid en transparantie rondom het kennisniveau van digitalisering. Zijn advies aan bestuurders is om het kennisniveau rondom digitalisering te vergroten. Het is een goed idee om in je organisatie te investeren en je af te vragen wat de beste manier is om de ‘digitalisering’ capability op te bouwen. Je kunt bijvoorbeeld jonge talenten de ruimte te geven om te experimenteren, de status quo te disrupten en met nieuwe producten en diensten te komen. Totale wendbaarheid en het denken in kansen en bedreigingen op het vlak van digitalisering is voor de hele organisatie belangrijk.
Rik: “Als bestuur zou ik er altijd voor zorgen dat er voldoende eigen investering in huis gedaan wordt in deze capability, zodat je als organisatie niet geheel afhankelijk bent van partnerships of externe bureaus. Hier kan je als toezichthouder ook naar vragen. Eigenaarschap is het liefst tot op de hoogste lagen van de organisatie belegd. Denk er niet te makkelijk over. Hou het niet bij het kopen van een tool of het doen van 1 experiment. Zorg ervoor dat digitalisering diep in de haarvaten van je bedrijfsstrategie gaat zitten.”
Het automatiseren van bedrijfsprocessen kan heel veel tijd opleveren. Denk bijvoorbeeld aan slim gebruik van kunstmatige intelligentie. Veel organisaties zien in dat de impact, ook in positieve zin, groot kan zijn. Je kunt letterlijk veel tijd creëren om die vervolgens aan andere zaken te besteden.
Artificial intelligence (AI) is tevens een mooi voorbeeld om te beseffen hoe hard dergelijke ontwikkelingen tegenwoordig gaan. Organisaties beseffen zich dat veel banen gaan veranderen.
Rik: “Ik geloof niet dat we ‘door robots zullen worden overgenomen’. Als je gebruikt maakt van AI is het belangrijk om te weten hoe je de tools op de juiste manier inzet. Ik verwacht dat er veel mensen nodig zullen zijn voor het vak van ‘prompt engineering’, om zo slim gebruik te maken van AI als hulp, of ‘co-piloot’ bij diverse taken en werkprocessen. Vakmanschap en conceptueel vermogen blijven belangrijk.”
Je ziet een toename van ‘digital savviness’ in de boardroom. Vaak was er bij organisaties een sterke afhankelijkheid van externe IT leveranciers en personeel. Het is belangrijk om te weten welke vragen je moet stellen en welke partijen je om je heen moet organiseren om daarin snel genoeg te gaan. Wat hierbij helpt is het stimuleren van een ‘engineering cultuur’ binnen je organisatie. Het is belangrijk om meer eigenaarschap, kennis, kunde en capabilities zelf in huis te hebben.
Rik: “Vaak besteden bestuurders digitalisering uit aan degene die hier kennis van heeft. Mijn advies zou zijn om dit niet bij 1 persoon te beleggen, het is niet 1 portefeuille. Het raakt namelijk de hele organisatie en de strategie. Het kan wel een goed idee zijn om een Chief Digital Officer te benoemen om digitalisering te versnellen. Deze persoon zou zichzelf vervolgens wel zo snel mogelijk overbodig moeten maken, om de kennis en kunde over de andere bestuurders te verspreiden.”
Juist in een tijd waarin de technologische ontwikkelingen heel snel gaan, wordt het steeds belangrijker om te investeren in de menselijke kant, om slimmer te kunnen duiden hoe je technologie het beste inzet. Technologische innovatie gaat zeer snel, dat zal blijven. Het goed kunnen duiden en inzetten van de hulpmiddelen in een organisatie vraagt naast kennis en kunde om een bepaalde bedrijfscultuur. Een cultuur waarin proactief op zoek gaan naar verbetering en versnelling goed verankerd is.
Om een high performance organisatie te worden is psychologische veiligheid essentieel, naast het ontwikkelen van een lerende organisatie. Dan kunnen professionals en teams zelf tot nieuwe inzichten, experimenten en toepassingen komen.
Rik: “Een digitale transformatie is automatisch een organisatietransformatie. Je moet beginnen met organisatiecultuur en het ontwikkelen van mensen. Vooral ook de autonomie bij de experts leggen in een zo plat mogelijke organisatie. Faciliterend leiderschap vervult hierbij een belangrijke rol, top-down aansturing past hier niet bij.”
“Er is een reden waarom Google jaren geleden succesvol is geweest met hun 20% regel. Medewerkers hadden 20% van de tijd te besteden aan nieuwe innovaties. Elke vrijdag ging men aan de slag met nieuwe ideeën. Hier hebben we onder andere Google mail aan overgehouden,” vertelt Rik.
Het organiseren van een effectieve innovatiecyclus heeft voor 80-90% met organisatiecultuur en leiderschap te maken en voor een klein gedeelte met de technologie zelf.
Rik vertelt: “Als toezichthouder heb je de mogelijkheid om aan bestuurders te vragen of in de organisatiecultuur autonomie, wendbaarheid en experiment centraal staan. Gaan we snel genoeg?”
Je moet de raad van bestuur niet overschatten op het kennisniveau van digitalisering. Die vinden het ook lastig om toe te geven dat ze niet alle ins en outs kennen. Als toezichthouder kun je meer inzicht krijgen door bijvoorbeeld de CIO/CISO eens uit te nodigen voor een RvC/RvT vergadering.
Tenslotte geeft Rik het advies aan toezichthouders om vanuit verschillende perspectieven vragen over digitalisering te stellen en het onderwerp op de agenda te krijgen. Deze invalshoeken kunnen helpen om digitalisering behapbaarder te maken en holistisch te adresseren.
Bedrijfscontinuïteit, denk hierbij aan onder andere IT risico’s
Investeringen in projecten: wat is de rol die digitalisering nu speelt? Hoe kunnen we hier meer de vruchten van plukken? Denk hierbij aan inzichten in de samenwerking tussen IT en business teams.
Hoe kunnen we nog meer ons voordeel halen uit digitalisering? Dit heeft betrekking op de strategie. Leer trends op waarde schatten. Hoe volwassen is een technologie? Willen we early adopter zijn, late follower? Gaan we überhaupt iets met een technologie doen? Is er een fit van een technologie met de organisatie?
Rik: “Investeer in mensen, skills en cultuur om slim gebruik te maken van technologie.”
Rik Farenhorst is een van de experts tijdens de leergang Governance Essentials. De opleiding voor (aankomend) commissarissen. Wil je meer weten over deze leergang? Klik op deze link voor meer informatie en de eerstvolgende startdatum.
Meld u aan voor onze nieuwsbrief en blijf op de hoogte van relevante ontwikkelingen.
MijnNCD
