Artikel | 31 mei 2022 | 4 minuten
Duivelse dilemma’s: Het belang van de onderneming en maatschappelijke belangen
“Het is de taak van bestuurders om het belang van de vennootschap na te streven. Dat zie je samenlevingbreed steeds meer botsen met andere maatschappelijke belangen,” aldus Frits van der Woude, advocaat bij Kennedy Van der Laan en expert op het gebied van bestuurdersaansprakelijkheid.
We spraken met Frits over actuele juridische en ethische dilemma’s waar je als bestuurder en commissaris steeds vaker mee te maken krijgt. Hoe verhoud je je tot deze dilemma’s en hoe ga je hier op weloverwogen wijze mee om?
Frits: “Tijdens de vorige NCD Academy masterclass die ik samen met Patrick Nullens, hoogleraar ethisch leiderschap, verzorgde, probeer ik te laten zien dat de rechter zich steeds minder richt naar de wettelijke regeling en steeds “vrijer” op zoek gaat naar een rechtvaardige uitkomst. Dat heeft een aantal redenen. De wetgever maakt bijvoorbeeld moeilijk uitvoerbare wetten, of wetten die de burgers niet helpen. De wetgever heeft moeite om de veranderingen in de maatschappij bij te benen met adequate wetgeving. Denk bijvoorbeeld aan onderwerpen als milieu, mensenrechten, digitalisering en de oorlog in Oekraine. Enerzijds is er een grote hoeveelheid aan regelgeving, anderzijds is die wetgeving soms al achterhaald voordat zij goed en wel in werking is.”
“Rechters willen het gevoel laten doorklinken en steeds meer het eigen rechtsgevoel en de menselijke maat laten meewegen in een uitspraak. Dit past bij de tijdsgeest wat mij betreft. Bij de eigen rechtvaardigheid die de rechter voelt, zoekt en vindt hij of zij juridische haakjes waarlangs kan worden geoordeeld,” aldus Frits.
Je ziet steeds dat de rechter ingrijpt en zelfs bereid is om, daar waar er wetgeving is die onredelijk of onjuist uitpakt of waar wetgeving ontbreekt, via het ethische gevoel van rechtvaardigheid te oordelen. En diezelfde rechter moet ook oordelen over de vraag of de bestuurder of commissaris in een concreet geval aansprakelijk is.
In de zaak tussen Milieudefensie en Shell is een jaar geleden een vonnis gewezen. Volgens het vonnis is Shell verplicht om bij te dragen aan het behalen van de milieudoelen van Parijs. Recent heeft Milieudefensie een waarschuwingsbrief aan de bestuurders van Shell gezonden waarbij zij worden gewezen op de ernstige gevolgen van het niet naleven van het vonnis door Shell. Als zij als bestuurders niets doen, moeten zij daarover op termijn persoonlijk verantwoording afleggen. Zij kunnen daarvoor persoonlijk bij de rechter ter verantwoording worden geroepen.
Frits: “Hoe ga je met dit soort thema’s als bestuurder om? En hoe moet je je hier als commissaris, die toezicht houdt op het bestuur, in opstellen? En wat zullen anderen vinden van de gemaakte keuzes als die achteraf niet goed blijken te hebben uitgepakt?”
Hoe benader je dilemma’s? Hoe blijf je dicht bij jezelf? Hoe weeg je de juridische en de zakelijke belangen?
Frits: “Ik bekijk dit thema vanuit het juridische, vanuit de regels. Ik laat de regelgeving zien en de hoeveelheid regelgeving die er over onze samenleving is uitgestort, vooral over bedrijven. Bedrijven moeten kunnen ondernemen en dan is strikte naleving van de regels voldoende. En hoe ga je om met situaties waar nog regels ontbreken? Dat wat nog net is toegestaan of niet is verboden bepaalt de ruimte om te ondernemen, zou je zeggen."
Hoe navigeer je hier als bestuurder/toezichthouder in op basis van je eigen morele oordeelsvorming en je ethische reflectie?
“Dat is een duivels dilemma. De masterclass probeert daar een zekere ‘guidance’ in te geven. We willen laten zien dat je er niet alleen voor staat. Iedere bestuurder heeft hier mee te maken. Bel eens een collega bestuurder over een kwestie, je moet het samen met elkaar uitvinden. Praat erover met collega’s, bel de NCD, bel mij of Patrick,” aldus Frits.
Frits vertelde ons dat hij denkt dat bestuurders tegenwoordig langer nadenken voordat ze een functie accepteren. En ook grondiger onderzoek doen. Denk hierbij aan vragen als: Waar staat deze onderneming met betrekking tot diversiteit en inclusie, het milieu en kinderarbeid? Past dat bij wie ik ben en binnen de context van wat deze onderneming wil zijn? Krijg ik de ruimte om mijn stem te laten horen? Kan ik daadwerkelijk invloed uitoefenen?
Frits: “Wat me opvalt bij de NCD, is dat de leden welgemeend betrokken zijn bij belangrijke maatschappelijke thema’s en het gevoel op de juiste plaats hebben. Daar krijg ik energie van.”
Meld u aan voor onze nieuwsbrief en blijf op de hoogte van relevante ontwikkelingen.
MijnNCD
