De weg van Medemenselijk Ondernemen

Suzanne Ekel is programmamanager Menswaardige Economie bij de Goldschmeding Foundation.

Suzanne verzorgt tijdens de Dag van het Leiderschap op donderdag 6 april een interactieve sessie over ‘De weg van Medemenselijk Ondernemen’.

NCD sprak met Suzanne over medemenselijk ondernemen en de bijbehorende kansen en uitdagingen.

Medemenselijk ondernemen is een medemenselijke aanpak van ondernemen

Suzanne: “Het gaat niet over de doelen, zoals duurzaam of maatschappelijk verantwoord ondernemen. Medemenselijk ondernemen is eigenlijk een organisatievraagstuk. Ben je enkel bezig met eigenbelang en financiële waardecreatie? Of ook met met gemeenschappelijke belangen en maatschappelijke waardecreatie?”

We weten allemaal wel dat alleen voor financieel eigenbelang ondernemen niet meer van deze tijd is. In menswaardige organisaties staat het belang en het welzijn van alle mensen die bij de organisatie betrokken zijn centraal. Het is een aanpak van ondernemen.

Je kunt nog steeds groeien, maar dat is dan significant anders groeien. In het Engels wordt dit ‘humanising business’ genoemd.

Hoe verhoudt medemenselijk ondernemen zich tot de ontwikkelingen en eisen op het gebied van duurzaamheid?

Als je daadwerkelijk zakendoet met een commitment aan het welzijn en het belang van de ander, dan kan het niet anders dat er een moment komt waarop je voelt en begrijpt dat je de aarde niet kunt vervuilen en de biodiversiteit niet kunt vernietigen. Dan dien je namelijk het belang van de ander niet. Medemenselijk ondernemen is in de essentie verweven met duurzaamheid en toekomstbestendigheid.

Hoe onderscheidt medemenselijk ondernemen (MMO) zich van maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO)?

Ik leg dat vaak uit aan de hand van Sinek’s model ‘why, how, what’. Je zou kunnen zeggen dat duurzaam en verantwoord ondernemen vaak toeziet op de ‘why’, met daaraan toegevoegd ‘wat’ er dan gedaan wordt. Medemenselijk ondernemen ziet toe op de ‘how’ en – als je die letters omdraait – kom je uit op ‘who’. In de context van je onderneming of organisatie kijk je naar met wíe je zaken doet. Aan wie verkoop ik wat? Wie woont er eigenlijk naast mijn fabriek? Wie werken er eigenlijk in mijn onderneming? Van de meest directe, nabije en voor de hand liggende, tot stakeholders ver weg in de keten. Denk bijvoorbeeld aan een Nederlandse kledingproducent, die samenwerkt met fabrieken in Bangladesh. Daarbij zijn ook de belangen betrokken van de werknemers in de fabriek en de omwonenden van die fabrieken in Bangladesh.

Als je deze vragen serieus neemt, is het nodig dat je met een andere blik naar je bedrijfsvoering gaat kijken en wat hierin anders kan, mag en moet. Hier gaat medemenselijk ondernemen over.

Als mensen aan economie denken, dan denken ze vaak aan geld, markten en winst. Dat gaat over de financiële economie. In de reële economie gaat het onder andere om relaties, samenwerken, gedrag, keuzes en de vraag of we samen een win-win-win situatie kunnen creëren. Als je die reduceert tot iets wat alleen in geld uit te drukken is, dan mis je een groot waarde creërend deel van de economie.

Suzanne: “Ik vind het belangrijk te benadrukken dat medemenselijk ondernemen gaat over die relationele menskant van de economie. Ik zeg wel eens: bedrijven kunnen geen keuzes maken en verantwoording afleggen, die doen niets. Mensen doen dingen en maken keuzes. Ook in onze taal en concepten lijken we vergeten te zijn dat het over mensen gaat. Menselijk kapitaal bijvoorbeeld. Of ‘human resources’.”

Hoe kijk je naar de CSRD vanuit het perspectief van medemenselijk ondernemen?

Als je het alleen ziet als een wettelijke verplichting waar je als onderneming aan moet voldoen, dan ben je een checklist aan het afvinken. De OESO richtlijn die eraan ten grondslag ligt, roept bedrijven op tot het voeren van een betekenisvolle dialoog met hun stakeholders. Medemenselijk ondernemen verschaft een aantal principes die je bij zo’n dialoog kunnen helpen. Zodat je zicht krijgt op en recht kunt doen aan het belang en welzijn van alle stakeholders waarmee je zaken doet. Je kunt dan niet je slechts richten op de beste inkoop prijs, maar moet in een eerlijke dialoog om tot een win-winsituatie te komen.

Veel bedrijven willen dat wel, maar vragen zich af hoe ze dit kunnen vormgeven. Vanuit de Goldschmeding Foundation (GF) steunen wij een project van de SER waarin handreikingen ontwikkeld worden om deze betekenisvolle dialoog te kunnen voeren. Die zijn einde dit jaar klaar en daarmee werk je echt mee aan een menswaardige aanpak van internationaal maatschappelijk verantwoord ondernemen.

Wat maakt het toepassen van medemenselijk ondernemen in de praktijk uitdagend?

Niemand is tegen een meer menswaardige bedrijfsvoering. Het is interessant om je af te vragen waarom het dan nog zo weinig gebeurt. Het dominante denken wat uitgaat van eigen belang en financiële waardecreatie speelt een rol. Er staan ook nog veel drempels in de weg. Handelingsperspectief ontbreekt nog op veel aspecten van de bedrijfsvoering. Vanuit het programma Menswaardige Economie bij GF steunen we daarom ook projecten die handreikingen ontwikkelen voor ‘conscious contracting’, zodat werkgevers arbeidsovereenkomsten gaan gebruiken die echt recht doen aan de relatie met werknemers. En wordt er gewerkt aan een handreiking voor een ‘duurzame raad voor medezeggenschap’; een ‘upgrade’ van het conventionele medezeggenschapsarrangement die recht doet aan alle stakeholders van de organisatie.

Wat zijn de eerste stappen die toezichthouders kunnen nemen op het gebied van medemenselijk ondernemen?

Medemenselijk ondernemen is een businesscase, het is financieel een gezond en renderend scenario want het levert wins aan alle kanten. Er zijn meerdere bedrijven die het aantoonbaar al op die manier doen, bijvoorbeeld installatiebedrijf Breman en schoonmaakbedrijf Asito. Deze bedrijven hebben langdurige partnerships. Dat bespaart veel geld. Ze hebben tevreden klanten, betrokken medewerkers en weinig verloop. Dit soort bedrijven zijn vaak wat aantrekkelijker in de krappe arbeidsmarkt.

In mijn visie kunnen toezichthouders drie dingen doen:

De vraag aan je bestuurder mag meer en meer worden: wat doen wij voor anderen? Vraag welke drempels er zijn om de belangen van de medewerkers, leveranciers en klanten nog beter te dienen. Het is een organisatievraagstuk, dus het zijn heel terechte vragen om aan je bestuurder te stellen. Daag uit om die drempels te slechten en support je bestuurder om dit vanuit een waardengedreven perspectief te doen.

Persoonlijk leiderschap. Om als professioneel toezichthouder op deze manier vragen te kunnen stellen, is het essentieel om je eigen betrokkenheid om het welzijn van alle stakeholders van de onderneming onder ogen te komen. Is die er? Op welke manier geef je daar uitdrukking aan? Komt dat onderwerp in de vergadering überhaupt aan bod? Waar loop je dan tegenaan, in je zelf en onderling. Uit onderzoek is bekend dat daar veel ongemak komt kijken. En – heel menselijk – daar wil je liever niet naartoe. Maar the only way out is in. Wees bereid zijn om je persoonlijk te committeren aan het ongemak in de RvC/RvT die deze andere, medemenselijke aanpak van ondernemen met zich meebrengt. Het is dé weg naar duurzaam en verantwoord ondernemen.

Kijk ook naar stakeholders die niet altijd worden gezien. Wie zijn je buren? Denk hierbij bijvoorbeeld aan Tata Steel en problemen met omwonenden van de fabriek in IJmuiden. Als een klant de rekening niet kan betalen, zoek dan samen naar een passende oplossing in plaats van keihard incasseren. Verdiep je in voorbeelden van bedrijven die voor verschillende delen van de bedrijfsvoering al op een andere manier te werk gaan.

Een leestip van Suzanne Ekel De praktijkgids Anders groeien van Prof. dr. Harry Hummels

Suzanne: “Omdat het een organisatievraagstuk is, hoef je het niet in één keer goed te doen. Je kunt het stapje voor stapje doen. Je kunt doorgaan met wat je deed én veranderen wat je doet.”

Suzanne verzorgt een interactieve sessie over Medemenselijk ondernemen tijdens de Dag van het Leiderschap op donderdag 6 april. Klik hier voor meer informatie over het programma en voor inschrijven.

Voor meer informatie over Medemenselijk ondernemen en de Goldschmeding Foundation kijk hier.