‘Commissariaat is meer dan een erebaantje’

Margot Scheltema staat bekend als een van de machtigste vrouwen in corporate Nederland.

Maar de ervaren commissaris van onder meer DNB, TNT Express en Nedap is wars van sterallures. ‘Als je het type bent dat het zelf allemaal wel zal regelen, zit je het bestuur alleen maar in de weg.’

Het palmares van Margot Scheltema is imposant. Als commissaris vervult Scheltema functies bij De Nederlandsche Bank, TNT Express, het Centraal Planbureau, het Genootschap Onze Taal en het Warmtebedrijf Rotterdam. In het verleden was de keynote speaker van de Dag van het Commissariaat ook nog actief voor organisaties als Triodos Bank, ASR en Schiphol Group. Scheltema wil in gesprek met FD echter niet weggezet worden als ‘machtig’. ‘Aan de term “macht” zit een gevaarlijke kant, daar hou ik niet van. Invloed uitoefenen vind ik veel plezieriger. Ik overtuig liever iemand dat die op de goede weg is dan dat ik met harde stem roep “Zo moet je het doen”. Bij voorkeur geef ik iemand een hengel in plaats van de vis. En dat is heel leuk en zinvol.’

In bijvoorbeeld de Top 100 Commissarissen van ManagementScope heeft zij inmiddels een vaste zetel verworven. Ze is zelf niet de grootste liefhebber van deze verering van commissarissen. ‘Van die zogenaamde ‘invloedrijkste commissarissenlijstjes’ moeten we eigenlijk af. Die lijstjes belonen versnippering. Hoe meer commissariaten, hoe hoger je op zulke lijstjes terechtkomt. Terwijl ik het zijn van commissaris benader als een volwaardig vak. Ik leef ervan. Ik wil dat werk daarom zo goed mogelijk doen. En dat is ook precies waarin het nieuwe commissariaat van het oude verschilt. Het nieuwe commissariaat verlangt dat je veel meer tijd in je taken steekt dan voorheen gebruikelijk was. En als je die tijd en toewijding investeert, dan kun je er überhaupt niet al teveel commissariaten op na houden.’

‘Een commissariaat is meer dan een erebaantje’, vervolgt de ervaren commissaris. ‘Een commissariaat is een heel andere, veel indirectere manier van invloed uitoefenen, dan wanneer je in een managementteam zit. Het commissariaat is dus totaal iets anders dan elke dag van de week te kijken of jij en je team de doelstellingen wel halen. De afstand als commissaris is groter. Dus dat moet je ook wel liggen. Als je het type bent dat het zelf allemaal wel zal regelen, zit je het bestuur alleen maar in de weg.’

Een goede commissaris moet volgens Scheltema een aantal eigenschappen bezitten. ‘Wijsheid en diepe ervaring. Of met de bedrijfstak zelf of juist heel brede ervaring in andere bedrijfssectoren. Het gaat vooral om ervaring met besluitvormingsprocessen: een goede RvC helpt een bestuur betere besluiten te nemen.’

One-tier of Two-tier?

Een van de subthema’s tijden de Dag van het Commissariaat is One-tier versus Two-tier. Scheltema is een uitgesproken voorstander van het eerstgenoemde model. ‘Dat hangt samen met het type mens dat ik ben. Ik vind het leuker om dichtbij te zitten, dan op afstand. Als ik iets doe, dan wil ik het ook met een grote mate van betrokkenheid doen. Vanuit die optiek heb ik eigenlijk ook teveel functies, juist omdat ik er tijd in wil stoppen. Doordat in de one-tier board zowel toezichthoudende als uitvoerende bestuurders zitten, zou mijn engagement als toezichthoudende bestuurder maximaal effectief kunnen zijn. Het zou wat mij betreft ruimte bieden aan een goede mix van afstand en betrokkenheid.’

Het thema genderdiversiteit in de top is in de ogen van de DNB-commissaris uitgekauwd. ‘Laat ik beginnen te zeggen dat ik graag zowel vrouwen coach als voordraag bij bestuursfuncties. Maar ik vind dat als het om diversiteit gaat, je altijd inclusief bezig moet zijn en niet exclusief. Alle goede bedoelingen bij het afdwingen van vrouwenemancipatie in topfuncties ten spijt, vind ik dat veel vrouwenclubs daarmee zelf een status aparte creëren. En dat staat haaks op wat ze willen bereiken. Ik heb een natuurlijke aversie tegen de etiketten mannelijk en vrouwelijk. Ik vind dat stigmatiserend. Ik ben niet iemand die de barricaden op gaat en roept “Er moet een vrouwenquotum komen voor raden van commissarissen”. Mijn methode is eerder om vrouwen weerbaarder te maken waardoor er meer mogelijkheden voor hen komen.’

Me-first versus enterprise-first

Veranderende bedrijfsculturen is een van de subthema’s tijdens de Dag van het Commissariaat. Scheltema signaleert een kentering in het commissarissenlandschap. ‘In de commissaris oude stijl zie je karikaturen. De commissaris die het allemaal wel gezien heeft en tijdens de vergadering de envelop met de stukken openmaakt. Of de president-commissaris die het bedrijf runt zoals hij zijn eigen bedrijf runde. Het gaat nu veel meer over – ik leen de term even van Jeroen van der Veer – “enterprise-firstmentaliteit” in plaats van “me-firstmentaliteit”. Het gaat om het belang van het bedrijf en niet om jezelf. De old boys networks maken langzaamaan plaats voor meer diversiteit, bijvoorbeeld digitaal geschoolde mensen zonder veel bestuurlijke ervaring. Er komen nieuwe types commissarissen.’

Margot Scheltema is een van de sprekers van de Dag van het Commissariaat 2019.